یکی از سوالات درباره قیام حسینی این است که امام حسین (ع) با این‌که مى‏‌دانست شهید مى‌‏شود، چرا قیام کرد؟ آیا این مساله خود را به هلاکت انداختن نیست که در قرآن کریم نهی شده است؟‌

پاسخ:

یکی از شبهاتی که ممکن است ذهن خواننده یا شنونده روضه امام حسین علیه‌السلام را به خود مشغول کند این است که امام حسین علیه‌السلام با این کار خود را به هلاکتی انداخته‌اند که خداوند در قرآن با آیه «وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ؛ خود را با دستهایتان به هلاکت نیندازید» نهی کرده است.

چطور ممکن است امام حسین علیه‌السلام که فرزند رسول گرامی اسلام و امیر المؤمنین علیه‌السلام است و با دین اسلام آشنایی کامل دارد چنین کاری کرده باشند؟

برای رسیدن به جواب از این شبهه مقدمه‌ای را در مورد معنای آیه «هلاکت» اشاره می‌کنیم تا معنای هلاکت حرام، مشخص شود تا بعد ببنیم که آیا این عنوان در مورد قیام بزرگ امام حسین علیه‌السلام صدق می‌‌کند یا خیر.

خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَأَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَلَا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ» (البقره / 195) در راه خدا انفاق کنید و خود را با دستهایتان به هلاکت نیندازید و نیکی کنید که خداوند نیکو کاران را دوست دارد.

«تهلکة» در این آیه به معنای هلاکت است و مقصود از آن هر کاری است که انجام آن به انسان ضرر بزرگی بزند که تحمل آن در حالت عادی ممکن نیست؛ مانند فقر یا مریضی یا مرگ.

این آیه کریمه در ابتدا به انفاق در راه خدا؛ یعنی فداکاری در راه وی و بخشش در طریقی که او می‌‌پسندد، دعوت و پس از آن از انداختن خود در هلاکت منع می‌نماید. پس مراد از هلاکت در این آیه، هلاکتی است که از ترک فداکاری و از خود گذشتگی در راه خدا نشأت می‌گیرد.

سپس می‌‌فرماید "و نیکی کنید". یعنی با فداکاری و از خودگذشتگی در راه خدا از نیکو کاران باشید؛ پر واضح است که هر نوع فداکاری، فداکاری نیکو نیست و هر بخششی محبوب و پسندیده درگاه خداوند نیست؛ زیرا اگر چنین بود باید فداکاری‌های دیوانگان و نادانان نیز، در نزد خداوند پسندیده باشد.

فداکاری و از جان گذشتگی مورد پسند خداوند شرایطی دارد که مهمترین آن، این دو شرط است:

1. فداکاری و از خود گذشتگی در راه و هدفی باشد که عقلای عالم آن را می‌‌پسندند؛ و گرنه اگر از محدوده عقل خارج شده و داخل در اعمال جنون آمیز یا ناخود آگاه شود، مورد پسند خداوند نخواهد بود؛

2 . آن چه در راه او هدیه می‌‌شود از نظر ارزش، از خود هدیه، دارای برتری و فضیلت باشد؛ مانند گذشتن از مال برای به دست آوردن علم یا سلامتی. و یا قربانی کردن حیوانی برای تامین نیاز غذایی انسان. در یک کلام، هرچه هدف والاتر باشد فداکاری در راه آن برتر و کامل‌تر است.

این دو مطلب، دو شرط اساسی از شروطی هستند که باید در هر بخشش و انفاق و فداکاری رعایت شود تا آن فداکاری نیکو بوده و در راه خدا به حساب آید.

با این مقدمه، به خوبی مشخص می‌شود که قیام امام حسین علیه‌السلام به طور کامل در راه خدا بوده است؛ زیرا این دو شرط را به نحو کامل داشته است؛ بنابراین تمام فداکاری‌هایی که آن حضرت در روز عاشورا انجام داده‌اند، در راه خدا و مورد رضایت الله بوده است.

خلاصه اینکه: آیه هلاکت شامل هر گونه خود را به  خطر انداختن نمی‌شود؛ و قربانی کردن جان و مال را اگر برای هدفی بزرگ و شریف - مثل آن قیام جاودان امام حسین علیه‌السلام – باشد، حرام نمی‌کند؛ چون در فداکاری‌های حضرت شروط فداکاری شریف و از خود گذشتگی مقدس به بهترین نحو موجود است.

اگر نبود فداکاری حسین علیه‌السلام در روز عاشورا، اسلام ناب، قرآن و هر آن‌‌چه پیامبران در طول تاریخ آورده بودند، در زیر آوار بدعت‌ها، سیاه نمایی‌ها و انحرافاتی که به وجود آورده بودند دفن می‌‌شد و اثری از آن باقی نمی‌‌ماند؛ همانطور که ادیان گذشته در زیر این رسوبات مدفون شد و اثر درستی از آن‌‌ها بر جای نماند.

پس قیام امام حسین علیه‌السلام هم عقلائی است و هم هدفی که آن حضرت دارد، از دادن جان و مال و فرزند و در یک کلمه تمام هستی، با ارزش‌تر است.

ضمنا می‌توان این مساله را با ابیات بسیار زیبای مولوی پاسخ داد:

گفت حمزه چون که بودم من جوان  /  مرگ می‌‏دیدم وداع این جهان‏

سوی مردن کس به رغبت کی رود /  پیش اژدرها برهنه کی شود

لیک از نور محمد من کنون  /  نیستم این شهر فانی را زبون‏

از برون حس لشکرگاه شاه  /  پر همی‌ ‏بینم ز نور حق سپاه‏

خیمه در خیمه طناب اندر طناب / شکر آن که کرد بیدارم ز خواب‏

آن که مردن پیش چشمش «تهلکه» ست / امر «لا تُلْقُوا» بگیرد او به دست‏

و انکه مردن پیش او شد فتح باب / «سارِعُوا» آید مر او را در خطاب‏

الحذر ای مرگ بینان بارعوا / العجل ای حشر بینان سارعوا

الصلا ای لطف‌‏بینان افرحوا / البلا ای قهر بینان اترحوا

هر که یوسف دید جان کردش فدی / هر که گرگش دید برگشت از هدی‏

مرگ هر یک ای پسر هم رنگ اوست / پیش دشمن دشمن و بر دوست دوست‏